Wetenschapsnieuws

De rol van zwavel tijdens de massa-uitsterving die de dinosauriërs uitroeide, is overschat, blijkt uit een nieuw onderzoek.

Onderzoekers van het Instituut voor Natuurwetenschappen hebben op een Egyptische vindplaats het oudste bewijs gevonden van vee waarvan de hoorns doelbewust waren vervormd. De oude Egyptenaren forceerden de kurkentrekkervormige hoorns van schapen, die van nature zijwaarts groeien, tot ze kaarsrecht stonden. 

Het Instituut voor Natuurwetenschappen en het Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO) organiseerden een conferentie over het huidige snelle verlies aan biodiversiteit.

Snijsporen op vogelbotjes uit de grot Scladina, in de buurt van Namen, geven aan dat neanderthalers er verschillende vogelsoorten aten en van sommige botjes gebruiksvoorwerpen maakten.

Wist je dat kasseien porfier zijn, gestolde magma? Begin 20^ste eeuw waren drie Belgische dorpjes de grootste bron van porfier ter wereld. Een rijk geïllustreerd boek vertelt de geschiedenis van de porfierontginning in ons land.

Van 24 juni tot en met 24 september 2024 krijg je de kans om je mening te geven over de ‘Actualisering van de Belgische nationale biodiversiteitsstrategie tot 2030’. De FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu kan hiermee rekening houden bij het uitwerken van de definitieve strategie.

Het Sint-Romboutskerkhof in Mechelen speelt een belangrijke rol in een internationale studie over de geschiedenis van malaria. De studie is gepubliceerd in het prestigieuze tijdschrift Nature. "De ontdekkingen op het kerkhof laten zien hoe militaire activiteiten en troepenbewegingen aanzienlijk bijdroegen aan de regionale verspreiding van malaria." 

Het monitoringprogramma van het Instituut voor Natuurwetenschappen voor de uitstoot van zwaveloxiden (SOx) en stikstofoxiden (NOx) van schepen op zee is bekroond met de ‘Special Commendation for Sustainable Impact’ in het kader van het Greening Award Initiative van de European Maritime Safety Agency. Een welverdiende erkenning voor de impact en duurzaamheid van onze inspanningen om de luchtvervuiling door schepen op zee te bestrijden.

Biologen hebben een nieuwe soort krab, Polybius dioscurus, ontdekt op de Belgische stranden. 'Het wordt steeds zeldzamer om nog nieuwe grote en middelgrote diersoorten in Europa te vinden.'

Biologen hebben voor eerst termieten vastgesteld in België, en wel drie verschillende soorten. Ze zijn wellicht meegereisd in materiaal dat werd ingevoerd. De tropische insecten eten hout en kunnen schade veroorzaken aan gebouwen en constructies. Eén van de vastgestelde soorten kan in een kouder klimaat gedijen.

Kevers op Galápagos konden zich snel en herhaaldelijk aanpassen aan hoogtes dankzij genetisch erfgoed van oude evolutionaire gebeurtenissen. ‘Dit mechanisme helpt ons te begrijpen hoe organismen zich zullen aanpassen in onze snel veranderende wereld’, zegt evolutiebioloog Carl Vangestel.

Een team van Belgische geologen heeft in kaart gebracht waar je in ons land kritieke grondstoffen kunt vinden, zoals lithium voor batterijen, zeldzame aarden voor windturbines en koper voor elektriciteitsnetwerken. ‘Het is tijd om onze ondergrond verder te verkennen’, zegt geologe Sophie Decrée.
 

Het nieuwe rapport ‘Zeezoogdieren en zeeschildpadden in België in 2023’ vat de resultaten van de monitoring en het onderzoek naar deze dieren in België in 2023 samen.

In 2023 detecteerde het vliegtuig voor luchttoezicht 17 gevallen van operationele zeeverontreiniging door schepen, en verdachte zwavel- en stikstofwaarden in de rookpluimen van 24 en 42 schepen. Ook toezicht op olie- en gasinstallaties, zeezoogdiertellingen en ruimer maritiem toezicht kwamen aan bod.

L'invisible révélé : L'apport de l'imagerie & des analyses chimiques et moléculaires à l'anthropologie biologique. 35^e édition du Colloque du GALF. Ce colloque s'articulera autour de quatre thématiques principales et une séance varia consacrée à l'actualité de la recherche.

In een warmer klimaat warmen zomers veel sneller op dan winters, blijkt uit onderzoek naar fossiele schelpen. Met deze kennis zijn de gevolgen van de huidige opwarming van de aarde in het Noordzeegebied beter in kaart te brengen.

Het Instituut voor Natuurwetenschappen en het CETAF vieren op 23 mei 2024 de Taxonomie Herkenningsdag “Taxonomy Recognition Day”, die gaat over biodiversiteit, natuurbehoud en het delen van kennis over de natuur!

Het Instituut voor Natuurwetenschappe en Federaal Wetenschapsbeleid (BELSPO) organiseren een een conferentie over het snelle verlies aan biodiversiteit, in het verleden en vandaag.

Een jong mannetje dwergvinvis dat op 13 mei aanspoelde in Oostende kwam naar alle waarschijnlijkheid om het leven door verhongering. Hoewel waarnemingen van dode en levende dwergvinvissen de laatste jaren frequenter worden genoteerd in het zuiden van de Noordzee, blijft het aanspoelen ervan op een Belgisch strand een uitzonderlijke gebeurtenis.

FlatwormWatch wil met hulp van de burgers achterhalen welke soorten uitheemse landplatwormen er reeds in België voorkomen. Waarom willen we meer weten over landplatwormen?

Paleontoloog Pascal Godefroit vertelt in een lijvig en prachtig geïllustreerd boek het complete verhaal van de Iguanodons van Bernissart: van de ontdekking in het Henegouwse mijndorp tot de recentste inzichten in hun doodsoorzaak.  

In Brussel zijn het niet de zwaluwen die de lente maken, maar de slechtvalken.  We nodigen je uit om deze lente drie families slechtvalken te observeren, van het eerste ei dat uitkomt tot de eerste vlucht van de jongen.

De regio van de Belgisch-Nederlandse Scheldedelta is officieel erkend als UNESCO Global Geopark. De werelderfgoedorganisatie erkent daarmee dat het gebied geologisch, cultuurhistorisch en landschappelijk uitzonderlijk is.

Burgerwetenschappers hebben tienduizenden fossiele haaien- en roggentanden aan het Instituut geschonken. Ze komen uit de kleigroeve van het West-Vlaamse Egem, en getuigen van de rijke diversiteit in de ondiepe tropische zee zo’n 50 miljoen jaar geleden.

Op 8 augustus 1956 kwamen 262 mijnwerkers  om het leven bij de brand in de mijn van Bois du Cazier in Marcinelle (Charleroi). In 2023 kon een multidisciplinair team van onderzoekers formeel een naam geven aan twee van de 14 slachtoffers die destijds niet konden worden geïdentificeerd. Nu is er voor een derde slachtoffer bevestiging van de identiteit.

Paleontologen hebben een fossiele tand van een witte haai ontdekt die nog ingebed zit in het hielbot van een zeehond. De vondst werpt licht op een dramatische ontmoeting 4,5 miljoen jaar geleden.

Een internationaal team van paleontologen heeft een rijke vindplaats met fossielen uit het vroege krijttijdperk blootgelegd in Jezzine, Zuid-Libanon. "We kunnen nu een glimp opvangen van de diversiteit in een vroeg terrestrisch ecosysteem in dit gebied", zegt paleontoloog Ninon Robin, Instituut voor Natuurwetenschappen.

Vijftien jaar na de start van het programma levert de monitoring van de ecologische effecten van Belgische offshore windparken nog steeds nieuwe inzichten op. Alleen dankzij volgehouden en adaptieve monitoring kunnen we ervoor zorgen dat offshore windparken op de meest milieuvriendelijke manier worden ontworpen en gebouwd.

Deze ochtend spoelde een dode Gewone dolfijn (Delphinus delphis) aan op het strand van Oostende, nabij de westelijke strekdam. Het gaat om een vrouwtje van 2,07 meter lang.

Etienne Steurbaut, voormalig departementshoofd paleontologie aan ons Instituut, heeft de hoogste onderscheiding voor geologie gekregen die een wetenschapper te beurt kan vallen in ons land.

De oude Egyptenaren kweekten bavianen in gevangenschap voor ze gemummificeerd werden. Dat blijkt uit onderzoek van archeozoöloog Wim Van Neer van het Instituut voor Natuurwetenschappen en collega's.

Het Quality Status Report 2023 beoordeelt de status van de Noordoost-Atlantische Oceaan. Klimaatverandering en verzuring zijn drijvende krachten van verandering geworden. Biodiversiteit en habitats blijven in gevaar, maar de chemische kwaliteit van het mariene milieu verbetert weer.

Grindbedden in de Belgische Noordzee herbergen een unieke fauna die kwetsbaar is voor bodemberoerende activiteiten, maar worden tegelijk sterk bevist. Deze paradox onderstreept de nood aan een effectievere bescherming.

Paleontologen hebben een rijke collectie fossiele insecten en andere geleedpotigen herontdekt, afkomstig van een steenkoolmijn in China. Ze bevat tientallen vleugels van kakkerlakken van zo'n 310 miljoen jaar oud.

Op 25 november 2023 spoelde een levende Dikkopschildpad aan op het strand van Bredene. Deze soort werd nooit eerder met zekerheid in België vastgesteld. Het dier wordt nauwlettend opgevolgd in SEA LIFE Blankenberge.

Een zoöloog van het Instituut voor Natuurwetenschappen heeft met een Braziliaanse collega de sponzendiversiteit van Peru in kaart gebracht: 86 soorten waarvan 31 recent door hen beschreven, in alle vormen en kleuren.

Op 29 oktober werd een mannelijke orka opgemerkt voor de kust van Koksijde. Enkele uren later spoelde het sterk verzwakte dier aan in De Panne, waar hij vrijwel onmiddellijk overleed.

Fijn stof dat vrijkwam bij de Chicxulub-meteorietinslag heeft waarschijnlijk een dominante rol gespeeld bij de afkoeling van het klimaat, de verstoring van fotosynthese en het massale uitsterven van het leven op onze planeet 66 miljoen jaar geleden.

Een van onze entomologen heeft een nieuw geslacht van insecten beschreven uit Australië met een wel heel acrobatische manier van paren.

Meer dan 200 wetenschappers uit 19 landen publiceerden de eerste uitgebreide beoordeling van trends in eco-systemen in de Zuidelijke Oceaan. Ze benadrukken dat klimaatverandering de belangrijkste drijvende kracht is achter de verandering van soorten en ecosystemen in de Zuidelijke Oceaan en aan de kust van Antarctica.

Tot op 7 oktober 2023 een dode lederschildpad op het strand van Knokke werd aangetroffen, kenden we slechts drie strandingen van deze diersoort in ons land. De autopsie wijst uit dat een acuut maar onbekend trauma de plotse dood van het dier veroorzaakte.

Amateurpaleontologen hebben een groot stuk drijfhout opgegraven dat zo’n 31 miljoen jaar geleden in zee terechtkwam en waarrond heel wat zeeleven fossiliseerde. Een zeldzame vondst.

Het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES) publiceerde een nieuw rapport met een overzicht van de meest recente gegevens, analyses en opties met betrekking tot invasieve uitheemse soorten, en de bestrijding ervan.

Een dode gewone vinvis (Balaenoptera physalus) aangetroffen in het Deurganckdok in de Antwerpse haven.

Perucetus colossus, een vroege walvis die 39 miljoen jaar geleden voor de kust van het huidige Peru zwom, steekt de blauwe vinvis naar de kroon als zwaarste dier ooit.

Entomologen van het Instituut voor Natuurwetenschappen hebben samen met burgerwetenschappers drie nieuwe vliegensoorten beschreven.

Edgar Kesteloot, voormalig collega van het Instituut voor Natuurwetenschappen, zal voor altijd een van de vaders van het natuurbehoud in België blijven.

Een studie van 31.000 jaar oude vogelresten en, suggereert dat de jager-verzamelaars er een bijzondere interesse hadden in eendenvleugels.

Op 8 augustus 1956 kwamen 262 mijnwerkers - de helft van hen waren Italianen - om het leven bij de brand in de mijn van Bois du Cazier in Marcinelle (Charleroi).

Onderzoekers hebben voor het eerst een inschatting gemaakt van hoeveel specimens 73 van 's werelds grootste natuurhistorische musea – waaronder het Instituut voor Natuurwetenschappen – bewaren: meer dan 1 miljard, zo blijkt.

Twee experts geven in een nieuw en rijk geïllustreerd naslagwerk een overzicht van de fossiele kraakbeenvissen, waaronder haaien, in de collecties van het Instituut voor Natuurwetenschappen.

Een grootschalige genoomanalyse heeft in kaart gebracht hoe populaties van jager-verzamelaars migreerden tijdens de laatste ijstijd. Zo bleken ze de barre koude te hebben overleefd door naar het westen van Europa te trekken.

Onderzoekers onder leiding van de Universiteit van Helsinki hebben de stamboom van de Elapoidea, een omvangrijke groep van slangen, hertekend. Ze vonden daarbij een nieuwe slangenfamilie.

Spaanse archeologen deden een bijzondere ontdekking in het zuiden van Egypte: een nog onverstoorde graftombe met daarin tien gemummificeerde krokodillen. Archeologen van ons Instituut konden de mummies bestuderen.

De Camarasaurusachtige sauropode die we deze zomer in Wyoming opgroeven, ligt in ons lab.

Onderzoek uitgevoerd door de ULiège bestudeerde de morfologische overeenkomsten tussen de eerste walvisachtigen en oude zeereptielen uit het dinosaurustijdperk, de mosasauriërs. Vier specimens uit onze collecties werden gebruikt in deze studie.

Het derde opgravingsseizoen in centraal-Wyoming is een voltreffer voor het Instituut voor Natuurwetenschappen: drie dinosauriërs uit het late juratijdperk.

Op 16 december 2021 bestond onze Belgische Geologische Dienst precies 125 jaar. Die mijlpaal werd gevierd met een colloquium, een boek, een award, een verjaardagstaart en excursies.

Het bijna complete skelet van een grote plantenetende langnekdinosauriër van 20 meter lang, verworven in 2019, is gearriveerd in het Instituut voor Natuurwetenschappen.

Twee ervan leven in de bomen in Centraal-Afrika, drie andere op kalksteenbergen in Thailand en nog een andere aan bergriviertjes in het noorden van Zuid-Oost-Azië en het zuiden van China.

De Belgische ondergrond ligt bovengronds in Péronnes-lez-Binche, in Henegouwen. In een opslaghal vind je meer dan 40 kilometer aan boorkernen. De cilindervormige stalen zijn de voorbije anderhalve eeuw verzameld en geven een preciezer beeld van wat zich onder onze voeten bevindt.

Belgische mosselen hebben de voorbije honderd jaar stevigere schelpen ontwikkeld. Meer kalk in de schelpen beschermt hen beter tegen de scharen van krabben en de snavels van meeuwen. Die predatoren namen de voorbije vijftig jaar sterk in aantal toe.