Kamasutra: nieuw geslacht van insecten doet het in acrobatische stijl
Een van onze entomologen heeft een nieuw geslacht van insecten beschreven uit Australië met een wel heel acrobatische manier van paren.
Ongeveer twintig jaar geleden begon Jérôme Constant, entomoloog of insectenkundige aan het Instituut voor Natuurwetenschappen, de Eurybrachidae te herbestuderen. Dat is een familie insecten die tot de groep van halfvleugeligen behoort, zoals cicaden en wantsen. Ze zijn moeilijk te vinden in de natuur – omdat het meesters zijn in camouflage - en daarom ook zeldzaam in natuurhistorische collecties.
Tijdens zijn herziening constateerde Jérôme dat deze 'kleine' familie Eurybrachidae waarschijnlijk meer dan 500 soorten bevat, waarvan minstens 80% nog beschreven moet worden (dus nog niet officieel bestaat).
Niet één, maar twee…
Deze insecten komen niet voor bij ons: ze worden aangetroffen in verschillende habitats in Australië, Zuid-Azië en Afrika. In 2020 fotografeerde de Australische natuurfotografe Colleen Foelz exemplaren van Eurybrachidae op de stammen van eucalyptusbomen in Queensland. Bij het bestuderen van haar foto's dacht ze aanvankelijk dat het insect zich camoufleerde met een 'valse kop' aan het uiteinde van de vleugels. Dit soort camouflage, bedoeld om indruk te maken of de aandacht van een mogelijke predator af te leiden, is zelfs bij ons bekend: de ‘ogen’ op de vleugels van de dagpauwoog (Aglais io). Al snel realiseerde Foelz zich dat er niet één maar twee exemplaren op haar foto stonden en dat ze aan het paren waren. Om meer te weten te komen over deze insecten nam ze contact op met onze collega Jérôme Constant.
Jérôme had nog nooit zo’n manier van paren gezien bij deze groep insecten: het mannetje hangend onder het vrouwtje, met zijn kop aan haar achterlijf. Normaal gesproken paren deze insecten zij aan zij of rug aan rug.
Tien nieuwe soorten
Om deze soorten te identificeren moeten entomologen de geslachtsorganen van de mannetjes onder de loep nemen. Geslachtsorganen verschillen namelijk van soort tot soort. Colleen stuurde exemplaren naar Jérôme. Hij besloot meteen deze groep Eurybrachidae opnieuw te onderzoeken.
Aan de exemplaren uit natuurwetenschappelijke collecties van Australische musea en aan het materiaal verzameld tijdens expedities in Queensland tussen 2019 en 2022 had Jérôme Constant meteen een kluif: hij kan tien nieuwe soorten beschrijven. Hij kan ze groeperen in een nieuw geslacht, die hij Kamabrachys doopt. 'Kama', van Kamasutra natuurlijk, verwijzend naar de acrobatische paringspositie.
Meesters in camouflage
In de natuur zijn de Kamabrachys erg moeilijk op te sporen: hun camouflage is knap. Door de grijstinten, zwart en bruin zijn ze op de stammen van eucalyptusbomen praktisch onzichtbaar. Ze bevinden zich meestal in de groeven en kloven van de schors en geven zelfs de voorkeur aan gedeeltelijk verbrande stammen.
De exemplaren kunnen zich voor-, achter- én zijwaarts bewegen. Als ze zich bedreigd voelen, blijven ze naar de potentiële aanvaller gericht en proberen ze zich naar de andere kant van de tak of stam te verplaatsen.
Een van de nieuwe soorten, Kamabrachys waineri, werd in 2022 ontdekt tijdens een door het Leopold-III-fonds gefinancierde expeditie in Chillagoe. Dat gebeurde op dezelfde plek als waar de nieuwe soort Cornutipo tricornis (de ‘triceratops’-dwergcicade) is gevonden: net naast de kampeerplaats waar de biologen hun tenten hadden opgeslagen.
De studie is gepubliceerd in European Journal of Taxonomy.
