Inhuldiging van het Belgisch Klimaatcentrum

Op 29 november 2022 hebben staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Thomas Dermine, wetenschappelijk directeur Valérie Trouet en operationeel directeur Ella Jamsin het Klimaatcentrum op de "Space Pole" in Ukkel officieel geopend. Het evenement werd bijgewoond door vertegenwoordigers van de Federale Wetenschappelijke Instellingen, de academische wereld, het bedrijfsleven en Belgische beleidsmakers. Bertrand Piccard, die met het zonnevliegtuig Solar Impulse rond de wereld vloog, was de speciale gast en hield een inspirerende toespraak.

De huidige klimaatverandering stelt de samenleving voor vele uitdagingen. Uit de laatste IPCC-rapporten blijkt dat de opwarming van de aarde tegen 2050 in elk scenario zal toenemen, tenzij de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia aanzienlijk wordt verminderd. Meer dan ooit moeten we deze verandering in al haar aspecten begrijpen en oplossingen aandragen om haar aan te pakken.

Het Klimaatcentrum werd opgericht op initiatief van de staatssecretaris voor Federaal Wetenschapsbeleid, Thomas Dermine. Dit centrum bundelt en coördineert het klimaatonderzoek van de federale wetenschappelijke instituten (Koninklijk Meteorologisch Instituut, Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie, Koninklijke Sterrenwacht van België, Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Koninklijk Museum voor Midden-Afrika en Sciensano). Het wil hun samenwerking met andere onderzoekscentra en universiteiten versterken en zich meer richten op de behoeften van de economische en politieke actoren (aanpassingsmaatregelen, mitigatiestrategieën, enz.).

"België beschikt over onderzoekscentra en kennisinstellingen van wereldklasse die zich bezighouden met het klimaat. Door onze krachten te bundelen, kunnen we het grootste klimaatonderzoekscentrum van Europa creëren", zegt staatssecretaris Thomas Dermine. "Door de structurele samenwerking tussen de verschillende partners en de coördinatie van het Klimaatcentrum te organiseren, willen we het Belgische klimaatonderzoek naar een hoger niveau tillen. Bovendien is het de missie van het centrum om politici en bedrijven in staat te stellen meer evidence-based beslissingen te nemen."

Voor het centrum is een jaarlijkse steun van twee miljoen euro begroot. Naast de wetenschappelijk directeur en de operationeel directeur zal het klimaatcentrum een tiental medewerkers tewerkstellen.

Ter gelegenheid van de opening werd langs de Ringlaan een kunstwerk onthuld. Het werk, gemaakt door het collectief Wall Street Colors, toont menselijke silhouetten bedekt met patronen variërend van microscopische beelden van bacteriën tot hittegolven vanuit de lucht, die de verbinding tussen alle schalen van ons ecosysteem en de centrale rol van mens en natuur oproepen.

De directeurs

Wetenschappelijk directeur - Valerie Trouet

Prof. Valerie Trouet behaalde een doctoraat in Bio-ingenieurswetenschappen aan de KULeuven. Momenteel is zij hoogleraar in het Dendrochronologisch Laboratorium van de Universiteit van Arizona (VS). Daar bestudeert ze de evolutie van oude klimaten door het analyseren van boomringen, een wetenschap die dendroclimatologie wordt genoemd en waarmee zij het klimaat over een periode van 2000 jaar kan bestuderen. In 2020 schreef zij hierover een boek voor het grote publiek ("Tree Story"), dat in het Nederlands is vertaald ("Wat bomen ons vertellen"). Valérie Trouet zal begin 2023 aantreden als wetenschappelijk directeur van het Klimaatcentrum. 

“Het Belgisch Klimaatcentrum biedt een unieke kans om met mijn expertise optimaal bij te dragen tot concrete oplossingen met impact voor de klimaatproblematiek en om dringende en noodzakelijke bruggen te bouwen tussen klimaatwetenschap en -beleid” zegt Valerie Trouet.

Operationeel directeur - Ella Jamsin

Ella Jamsin is doctor in de natuurkunde aan de Université Libre de Bruxelles. Haar proefschrift ging over de studie van zwarte gaten. Vervolgens richtte zij haar carrière op duurzame ontwikkeling en de circulaire economie, met name bij de Ellen MacArthur Foundation, die werkt aan het versnellen van de overgang naar de circulaire economie. Ze was ook assistent-professor in Design voor duurzame ontwikkeling aan de Universiteit van Delft, Nederland, en zelfstandig consultant voor klimaatvraagstukken. Zij zal op 1 december 2022 aantreden als operationeel directeur van het Klimaatcentrum.

"Ik kijk uit naar de kans om met de Belgische wetenschappelijke gemeenschap samen te werken om hun impact op het klimaatbeleid van de overheid en de privésector te vergroten" zegt Ella Jamsin.

Renovatie voor het Klimaatcentrum

Het klimaatcentrum wordt gevestigd in de “Space Pole” in Ukkel, in een huis dat van oudsher dienst deed als woning van de directeur van het Koninklijk Meteorologisch Instituut.

Het gebouw werd onlangs volledig gerenoveerd en heringericht door de Regie der Gebouwen, de vastgoedbeheerder van de federale staat, om er het Klimaatcentrum in onder te brengen. Het bestaat nu uit verschillende kantoren, conferentiezalen en studio’s voor wetenschappers die tijdelijk op de site verblijven.

Het renovatieproject omvatte ook heel wat energetische verbeteringen: hoogrendementsgasketels, thermodynamische boilers voor warmwaterproductie, isolatie met dubbele binnenwand, een gecontroleerd mechanisch ventilatiesysteem, tanks voor de regenwaterrecuperatie en ledverlichting. Tot slot heeft de Regie der Gebouwen een helling laten aanleggen om het gebouw toegankelijk te maken voor personen met een beperkte mobiliteit.

De uitgevoerde werken vertegenwoordigen een investering van meer dan 3 miljoen euro.

Klimaatonderzoek aan het KBIN

De betrokken federale wetenschappelijke instellingen presenteerden bij de opening van het Klimaatcentrum hun klimaatgerelateerde activiteiten in de vorm van posters. Het KBIN besteedt ook bijzondere aandacht aan het klimaat in verschillende onderzoeksgebieden.

• Paleo-ecologie – Het effect van historische klimaatveranderingen op de paleofauna en op menselijke nederzettingen (economie, maatschappij, domesticatie, ...) informeert over de manier waarop het leven reageerde en kan dienen als model om de effecten van de huidige crisis te voorspellen.
• Biodiversiteit – De introductie en verspreiding van invasieve uitheemse soorten wordt vaak in gang gezet door klimaatverandering, wat leidt tot wijzigingen van de soortensamenstelling.
• Mariene ecosystemen – De mariene onderzoeksgroepen analyseren ecosysteemveranderingen die in verband worden gebracht met de opwarming van het zeeoppervlak, waargenomen door langetermijn teledetectie, in situ monitoring en modellering: wijzigende fenologie van plankton, wijzigende verspreiding van vissoorten, wijzigende hydrodynamische patronen en sedimenttransport, ... Deze informatie staat ten dienste van diverse menselijke activiteiten in het mariene milieu.
• Antarctisch onderzoek – Antarctische mariene en terrestrische ecosystemen worden bestudeerd als indicatoren van klimaatverandering. Dankzij een centrale databank en dataportaal worden verschuivingen in de geografische verspreiding van soorten als gevolg van klimaatverandering aangetoond.
• Geologie – De geologische dienst ondersteunt de technologische ontwikkeling voor CO2-opslag op productielocaties en verricht onderzoek ter ondersteuning van geothermische energietoepassingen.

Op deze manier draagt het KBIN bij tot begrijpen van klimaatverandering, het voorspellen van de potentiële effecten, en het ontwikkelen van mogelijkheden om klimaatverandering en haar effecten te verminderen.