Middeleeuwse beer met loodvergiftiging vroegste bewijs metaalvervuiling
Onderzoekers hebben aangetoond dat een duizend jaar oude bruine beer een loodvergiftiging had. De beer leefde in zuidwest-Roemenië, in een regio die bekendstaat om haar mijnbouw en metallurgie sinds de middeleeuwen. Dit is het vroegste bewijs van door de mens veroorzaakte zware metaalvervuiling in een wild dier.
De regio van de Balkan en de Karpaten omvat de oudst bekende locaties voor mijnbouw en metallurgie in Europa. ‘We weten dat er al vanaf 600 v.Chr. aanzienlijke metaalvervuiling plaatsvond op de Balkan, maar de impact van die vervuiling op wilde dieren was nog nooit getest’, zegt Sébastien Olive. Hij is onderzoeker van het Instituut voor Natuurwetenschappen en werkte mee aan de studie.
Een van de gewonnen metalen was lood, voor de verwerking in onder meer potten, munten, gewichten, pijpleidingen en kogels. Het winnen van een zwaar metaal als lood verontreinigt het milieu: het komt in water terecht, in de lucht, en planten kunnen lood ophopen in de delen die als voedsel dienen voor dier en mens.
Lood in tandbeen
In een studie, gepubliceerd in het vaktijdschrift Environmental Pollution, tonen de onderzoekers aan dat een beer die duizend jaar geleden in zuidwest-Roemenië leefde, op het moment van zijn dood een loodvergiftiging had. Het kaakbeen dat in 2011 in een grot in Cracul de la Cioaca Goală is gevonden, werd gedateerd met de koolstof-14-methode.
Met een lasertechniek (Laser Ablation Microanalysis) konden de wetenschappers de chemische samenstelling van het tandbeen heel precies analyseren. Daarin tekende zich een patroon af: de beer nam tijdens de winterrust minder lood op, tijdens de actieve seizoenen meer. En tijdens zijn laatste zomer een erg hoge dosis.
Of de beer werkelijk is gestorven aan een loodvergiftiging is niet zeker. Hij viel in elk geval in een natuurlijke put, waar hij niet meer is uitgeraakt. Sébastien Olive: ‘De vergiftiging kan de oorzaak zijn geweest dat de beer in de put viel. De loodpiekwaarde van zijn laatste actieve zomer was maar liefst 15,2 ppm (= parts per million). De loodvervuiling heeft de gezondheid en het brein van de beer wel zeker negatief beïnvloed.’ Ter vergelijking: bij een mens treden vanaf 5 ppm negatieve effecten op in de hersenen.
Geen alleenstaand geval?
‘Dit is het vroegste geval dat we tot nu toe kennen van een wild dier met een zware metaalvergiftiging door menselijk toedoen’, zegt Olive. ‘Mogelijk speelde metaalvervuiling wilde dieren op grotere schaal parten in middeleeuws Europa, naast jacht en habitatverlies.’
