Nieuwe atlas toont waar je in België kritieke grondstoffen vindt
Een team van Belgische geologen heeft in kaart gebracht waar je in ons land kritieke grondstoffen kunt vinden, zoals lithium voor batterijen, zeldzame aarden voor windturbines en koper voor elektriciteitsnetwerken. ‘We kennen onze ondergrond nog niet genoeg’, zegt geologe Sophie Decrée (Instituut voor Natuurwetenschappen). ‘Het is tijd om hem verder te verkennen.’
Mijnbouw staat terug op de agenda. Europa wil dat tegen 2030 10% van zijn behoeften aan kritieke grondstoffen op het continent zelf worden ontgonnen. Het doel is minder afhankelijk te zijn van onder meer China voor de ontwikkeling van groene technologie.
Grondstoffen zijn ‘kritiek’ als ze moeilijk te vervangen zijn, als de meeste consumentenlanden afhankelijk zijn van import, en als de aanvoer wordt gedomineerd door één of enkele producenten.De Europese Commissie heeft er vandaag 34 geïdentificeerd: onder meer bauxiet, koper, gallium, lithium, mangaan, silicium en zeldzame aarden.
Welke kritieke grondstoffen zitten in de Belgische ondergrond, waar precies, hoeveel en wat is het potentieel van de vindplaatsen? Onder impuls van de Belgische Geologische Dienst, deel van het Instituut voor Natuurwetenschappen, bracht een team van geologen - ook van UGent, ULiège en UMons - voor het eerst alle huidige kennis samen in The Critical Raw Materials Atlas of Belgium.
Mogelijke pistes
‘We gebruikten historische bronnen over groeves en intussen gesloten mijnen en ook data van geologische boringen en geofysische metingen’, zegt geologe Sophie Decrée. ‘Maar die volstaan niet om onze ondergrond helemaal in kaart te brengen. Er zijn nog veel leemtes. De atlas is een vertrekpunt en biedt een paar interessante pistes voor verdere verkenning.’
Zo zijn er in het massief van Stavelot gesteenten verrijkt met mangaan en lithium. In het bekken van Bergen zit de tweede grootste voorraad sedimentair fosfaatgesteente (apatiet) van Europa. Fosfaat kan niet alleen als meststof dienen, maar ook als bron voor lithium-ijzer-fosfaatbatterijen. Fosfaatmineralen bevatten vaak ook zeldzame aarden, die een interessant bijproduct kunnen worden.
De atlas brengt nog een andere veelbelovende piste in kaart dan fosfaat, en dat zijn de grote lood-zinkvoorraden in het oosten van ons land en langs de Maas. Belgische zink was in de 19de eeuw een belangrijk exportproduct. Decrée: ‘Zink is geen kritieke grondstof, maar ze is wel vaak nodig in nieuwe technologieën. En in de lagen met zink vind je vaak ook kritieke metalen zoals indium, gallium en germanium. Dus het is interessant om te onderzoeken wat het gehalte van die belangrijke metalen is in de zinkvoorraden.’
Er zijn nog andere pistes: Sulfide-afzettingen in het zuiden van het Brabantmassief, met verschillende geassocieerde metalen, zoals koper, bismut en arseen. Of oud afvalmateriaal van mijnen dat nog nuttige metalen kan bevatten. En lithium aanwezig in het water dat met diepe geothermie naar boven wordt gepompt.
Mijnbouw van de 21ste eeuw
De Critical Raw Material Act van de Europese Commissie moet er de lidstaten toe aanzetten de ondergrond beter in kaart te brengen in de zoektocht naar kritieke grondstoffen.
Maar een nieuwe steengroeve of mijn beginnen doe je niet zomaar. Groeves kunnen het landschap aantasten. België is ook dichtbevolkt – 383 mensen per vierkante kilometer – waardoor het ruimtelijk gezien steeds moeilijker wordt nieuwe mijnactiviteiten te ontplooien. En de Belgische bevolking heeft geen al te beste herinneringen aan de steenkoolmijnen, waarin honderdduizenden mijnwerkers actief waren in de 19de en 20ste eeuw. Ze werkten in barre omstandigheden en de risico’s waren groot, met de mijnramp in Bois du Cazier (Charleroi) als dieptepunt.
Daarom ontwikkelen en testen geologen en ingenieurs, onder meer van het Instituut voor Natuurwetenschappen, mijnrobots. De robots zouden ondergronds met laser kunnen speuren naar de gewenste mineralen en ze heel precies kunnen ontginnen. Op die manier win je grondstoffen zonder veel afval te produceren, en hoeft geen mens nog ondergronds te gaan.
The Critical Raw Materials Atlas of Belgium biedt een actueel overzicht van de afzettingen en vindplaatsen in België voor kritieke en belangrijke grondstoffen, cruciaal voor de groene transitie van Europa. Naast kaarten en informatie over de soorten mineralisatie, biedt het ook inzichten in potentiële toekomstige exploratie-initiatieven.
Je kunt de atlas (25 euro + verzendkosten / pdf-versie 20 euro) bestellen via gsb@naturalsciences.be