Mariene voorspellingen ten dienste van Smart Aquafarming
De ruimtelijke combinatie van een zeeboerderij – waar mosselen, oesters en zeewier groeien – en passieve visserij met innovatieve loktechnieken (met gebruik van licht, geluid en geur) werd de afgelopen drie jaar uitvoerig getest voor onze kust. Dat het lukt is goed nieuws, want beide activiteiten zijn toegelaten in zones voor windparken, in tegenstelling tot de klassieke actieve boomkorvisserij. Het KBIN ontwikkelde tools die uitbaters van zeeboerderijen toelaten om hun activiteiten beter te plannen.
Het onderzoek naar de mogelijkheden om het kweken van schelpdieren en wieren te combineren met passieve visserij, en hoe deze passieve visserij efficiënter te maken, wordt uitgevoerd in het kader van het VLAIO-project SYMAPA. Dit project wordt gecoördineerd door Brevisco, met Colruyt Group, AtSeaNova, Vlaamse Visveiling, het Instituut voor Landbouw-, Visserij en Voedingsonderzoek (ILVO) en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) als projectpartners. Op 24 november 2022 werden de resultaten in Oostende voorgesteld aan de pers en stakeholders.
Minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne was erbij: “We bouwen het Belgisch deel van de Noordzee uit als dé energiecentrale van ons land en als motor van innovatie en zelfvoorzienigheid. Daarom willen we naast windparken en drijvende zonnepanelen ook zeewier kweken in de Noordzee om biobrandstof te produceren. We hebben hiervoor 250.000 euro onderzoeksgeld uitgetrokken. In de windparken kunnen we naast energie ook voedsel produceren. Als men weet dat we in Europa 70% van onze zeevoeding importeren, kan men ook inzien dat er nog veel potentieel is voor maricultuur en passieve visserij. Eiwitten die op uit gekweekt zeewier of uit gekweekte schelpdieren worden gewonnen, hoeven niet meer via veeteelt of visserij te worden geproduceerd. De resultaten van het SYMAPA-project tonen dat er belangrijke stappen gezet zijn om het niet alleen technisch en biologisch maar ook economisch haalbaar te maken om niet één, maar twee of zelfs drie activiteiten in dezelfde Noordzeezone te combineren.”
Vissen met licht, geluid of geur
In passieve ‘pottenvisserij’ worden vissen en andere zeedieren gelokt naar en gevangen in potten op de bodem van de zee. Deze vorm van selectieve visserij kent weinig bijvangst, weinig tot geen bodemimpact en weinig brandstofverbruik. De vangst is van uitstekende kwaliteit: de potten worden regelmatig geleegd, de vangst leeft bij het ophalen aan boord en is onbeschadigd.
De vangstcapaciteit kan bovendien geoptimaliseerd worden door gebruik te maken van licht, geluid en potentieel ook geur. Dat blijkt uit proeven van ILVO in de Westdiep zone voor de kust van Nieuwpoort. Door het net van een standaard zeekatpot te vervangen door een fluorescerend garen vingen de wetenschappers 10 keer méér zeekat. Andere technieken die de vangst significant deden stijgen waren het gebruik van ledlampen in potten voor grijze en steurgarnaal, eetgeluiden in potten voor rondvis en de geur van banaan in potten voor platvis.
Mattias Van Opstal en Jasper Van Vlasselaer (ILVO): “Het onderzoek leverde een toolkit op met innovatieve technieken die vissers kunnen gebruiken om de vangst in potten te verhogen. Afhankelijk van de plek in zee en de diersoorten die daar aanwezig zijn, zal de ene of de andere loktechniek voor hen interessanter zijn.”
Smart aquafarming
De Noordzee is een goed gemonitord ecosysteem. KBIN maar ook ILVO en verschillende Europese partners verzamelen data om de gezondheid van visbestanden en van het brede mariene ecosysteem te monitoren. KBIN ontwierp bovendien nuttige tools voor het plannen van zeereizen. Een platform voor vijfdaagse mariene voorspellingen over getijden, windsnelheden, golfhoogte, enz. bestond reeds (het Marine Forecasting Centre) maar dankzij SYMAPA en het EU-H2020 FORCOAST-project is er nu ook een modelleringstool om de beste periode voor de installatie van spatcollectoren te voorspellen. Met die toestellen verzamelen kwekers rondzwervend zaad van mosselen en oesters om ze vervolgens op te kweken. Te vroeg plaatsen kan hinderlijke fouling veroorzaken, te laat plaatsen kan de zaadoogst doen mislukken.
Léo Barbut en Geneviève Lacroix (KBIN): “Dankzij deze modelleringstools staan we opnieuw een stap dichter bij smart aquafarming. Uitbaters van zeeboerderijen kunnen op basis van data plannen wanneer ze op zee gaan voor onderhoud van hun installaties, voor het collecteren van zaad en uiteindelijk ook voor de oogst.”
Optimalisatie van mossel-, oester- en zeewierkweek
Binnen SYMAPA zetten de partners ook in op de optimalisatie van kweektechnieken die in vorige projecten werden ontwikkeld. Zo werd de teelttechniek voor mosselen geoptimaliseerd tot het mooie resultaat van 16 kg mosselen per meter. Dankzij schijnbaar kleine aanpassingen aan de installaties is er nu ook geen schade meer bij storm. De installaties zijn stabiel en ‘Noordzee-proof’ gemaakt.
Ook de kweek van Europese platte oesters werd in SYMAPA verder op punt gesteld. Kwaliteitsvolle platte oesters kweken nabij de kust is mogelijk maar de snelle aangroei van ongewenste organismen (fouling) op de manden blijft voorlopig een technisch obstakel dat verholpen moet worden voor een commercieel haalbare kweek. Het verhindert de doorstroming van vers zeewater waardoor de oesters periodiek te weinig nutriënten binnenkrijgen om te groeien.
Voor zeewierkweek zijn de natuurlijke condities in de Noordzee een blijvende technische uitdaging. In SYMAPA werden zowel horizontale als verticale structuren getest. Horizontale doen het prima op rustige golven maar in de Noordzee is de trekkracht te groot. Daarom werd overgeschakeld op verticale installaties met losse hanglijnen. Die structuren worden nu verder getest in het lopende EU-H2020 project UNITED, waarin KBIN ook betrokken is.
