De oudste gekkosoort van Europa leefde in België
Paleontologen hebben een nieuwe uitgestorven gekkosoort uit België beschreven. De hagedis Dollogekko dormaalensis leefde 56 miljoen jaar geleden, en is daarmee de oudste gekkosoort in Europa. ‘Deze ontdekking levert nieuw bewijs voor de vroege geschiedenis van gekko's in Europa’, zegt Annelise Folie, paleontoloog aan het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN). De wetenschappers vernoemden de nieuwe soort naar de beroemde Belgische paleontoloog Louis Dollo.
Gekko’s komen vandaag wereldwijd voor in tropische en subtropische gebieden. De meeste soorten zijn aangepast aan een warm klimaat, en in Europa kom je ze dan ook enkel tegen rond het Middellandse Zeegebied. Maar tijdens het Eoceen, 56 tot 34 miljoen jaar geleden, was het in onze streken een pak warmer en kwamen ook hier heel wat warmteminnende dieren voor, waaronder gekko’s.
Een internationaal team van paleontologen onderzocht een fossiel van zo’n prehistorische gekko uit de collecties van het KBIN. Het fossiel is afkomstig uit Dormaal, een deelgemeente van de Belgische stad Zoutleeuw in Vlaams-Brabant. Wat blijkt: het fossiel behoort tot een nog onbekende soort, en is bovendien het oudste materiaal van gekko’s dat tot nu toe in Europa werd gevonden, samen met enkele ongedetermineerde resten uit Portugal. De nieuwe soort, Dollogekko dormaalensis, is bijgevolg de vroegst levende Europese gekkosoort ooit beschreven.
Het enige onderdeel van dit individu dat de wetenschappers hebben gevonden is het gefossiliseerde voorhoofdsbeen. Maar zijn unieke vorm en oppervlaktestructuur gaven voldoende informatie om te kunnen besluiten dat het om een nieuwe soort gaat. Dit voorhoofdsbeen werd dan ook meteen het officiële typespecimen - het (deel van het) individu dat wordt gebruikt voor de beschrijving van de soort – en zal verder worden bewaard in de collecties van het KBIN.
Broeikaswereld
Dollogekko dormaalensis leefde tijdens een periode die bekend staat als het Paleoceen-Eoceen Thermisch Maximum (56 miljoen jaar geleden), toen België, dat tegenwoordig een gematigd zeeklimaat heeft, veel warmer was. De nieuwe gekko maakte deel uit van een gevarieerde reptielenfauna van de zogenaamde “Greenhouse World”, of “Broeikaswereld” van deze periode.
De tropische en subtropische omstandigheden strekten zich toen veel verder naar de polen uit. Bovendien leidde de stijging van de temperaturen tijdens het vroege Eoceen tot een stijging van het zeeniveau, en veel gebieden van Eurazië kwamen onder water te staan. Europa was een archipel bestaande uit verschillende eilanden. “Gezien de toekomstige wereldwijde klimaatverandering en voorspelde stijging van de zeespiegel, is het van groot belang om inzicht te krijgen in de verspreiding van thermofiele, tropische soorten van het verleden, en ook bepaalde infectieziekten zoals malaria ”, zegt Andrej Čerňanský, hoofdauteur van de studie.
What’s in a name
Als wetenschappers een nieuwe soort beschrijven, geven ze die natuurlijk een naam. In dit geval ging het niet enkel om een nieuw soortepitheton (het tweede deel van de wetenschappelijke naam), maar ook meteen een nieuwe genusnaam (het eerste deel). De soort kon namelijk niet worden ingedeeld bij een bestaand genus, aangezien ze eerder leefde dan alle andere gekende gekkosoorten van die periode op die plaats.
De wetenschappers vonden hun inspiratie voor het soortepitheton bij de locatie van de vondst van het typespecimen: dormaalensis. De genusnaam, Dollogekko, is een eerbetoon aan de beroemde Belgische paleontoloog Louis Dollo (1857-1931), vooral bekend om zijn onderzoek op dinosauriërs, waaronder de Iguanodons, aan het KBIN. Zijn specialiteit was de anatomie van uitgestorven vissen en reptielen, waaronder schildpadden, slangen, dinosaurussen en natuurlijk ook gekko’s en andere hagedissen.
