Oudste kunst uit België online en in 3D
Het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) heeft een website gelanceerd met de oudste kunstvoorwerpen uit België. De website bevat een veertigtal iconische en unieke exemplaren van meer dan 12.000 jaar oud, waaronder sieraden, versierde jachtvoorwerpen en het enige Belgische venusbeeldje uit die periode. Je kunt ze stuk voor stuk in 3D bekijken.
Naar aanleiding van de tentoonstelling Lascaux in 2014 digitaliseerden experts van ons Instituut, in samenwerking met de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG), de oudste Belgische kunstvoorwerpen. De meeste stukken komen uit onze collecties, een aantal uit die van de KMKG, van de Universiteit Luik en uit privéverzamelingen. Een team van het KBIN scande de objecten om ze in 3D weer te geven en bracht de meeste onder in een ‘virtueel museum’. Op die manier kan iedereen kennismaken met de unieke voorwerpen.
De website bevat schematische voorstellingen van dieren, voorwerpen met gegraveerde lijnen en een antropomorf beeldje. De meeste van deze iconen van figuratieve kunst werden zo’n 150 jaar geleden ontdekt op negen vindplaatsen in België. Ze stammen uit het bovenpaleolithicum (40.000 tot 12.000 jaar geleden) en getuigen van een grote verscheidenheid aan technieken, aan materiaal en aan uitgebeelde onderwerpen. De meeste stukken dateren van het magdaleniaan (op het einde van het bovenpaleolithicum, 17.000 tot 12.000 jaar geleden), maar sommige zijn ouder, uit het aurignaciaan, de periode toen Homo sapiens zich in West-Europa settelde (39.000 tot 28.000 jaar geleden). Het virtueel museum bevat de oudste kunstvoorwerpen uit België, maar lang niet de oudste van de wereld. De vroegste gekende kunstuitingen werden in Zuid-Afrika ontdekt en zijn 80.000 jaar oud.
Duizend foto’s
Aurore Mathys, archeologe en expert in 3D-computergrafiek, scande de veertigtal voorwerpen met een structured light scanner. ‘Dat is een klassieke scanner die lichtstreepjes op het voorwerp projecteert. De streepjes nemen door de krommingen van het oppervlak een andere vorm aan. De camera fotografeert die golvende strepen en aan de hand van de vervormingen berekent de scannersoftware de vorm van het voorwerp.’ Om één voorwerp driedimensionaal te reconstrueren zijn er minstens 24 opnamen nodig. ‘Het halssnoer van Goyet – 11 kralen gemaakt van wolventanden – vroeg het meeste werk, maar ik ben vrij tevreden over het resultaat …’ Een andere uitdaging voor het team was de steen van Chaleux, die op beide zijden gegraveerd is, en trouwens in het echt te zien is in onze Galerij van de Mens. Hiervoor alleen zijn er 60 beeldopnames gemaakt.
Krassen onder de loep
‘Mijn favoriete voorwerp? Het beentje van de Trou des Nutons’, vertelt Aurore, ‘want afhankelijk van welke kant je het bekijkt, komt een rund of een mammoet tevoorschijn. Dat boeit me. Maar of het nu bewust zo gegraveerd is, is een andere zaak.’ Het werk van ons team is belangrijk voor wetenschappers: ze kunnen de voorwerpen van op afstand nog eens bestuderen om bijvoorbeeld uit te zoeken of een kras bewust gemaakt is of een ‘uitschuiver’ was.
Op verscheidene holle beenderen uit de grot van Spy staan
envoudige streepjes naast motieven in kruisvorm of visgraat.
Wie waagt zich aan een verklaring? Zouden het informatiedr-
agers zijn of zomaar versiering? (Foto: KBIN)
Venusbeeldje
Je kunt de website per categorie doorzoeken of per vindplaats: de grot van Spy, de Trou de Chaleux, de spelonken van Goyet, … Je ontdekt sieraden, versierde jachtvoorwerpen, gekerfde voorwerpen, en ook het enige paleolithisch venusbeeldje dat in België werd gevonden. Het beeldje uit mammoetivoor is gevonden in de Trou Magritte bij Dinant en komt uit het gravettiaan (tussen 28.000 en 22.000 jaar geleden). Je kunt stukken in 3D bekijken, zelfs met een 3D-brilletje - met telkens een beschrijving en vaak ook een interpretatie.
